karstik şekiller ve kıyı tipleri(ders 4)

 KARSTİK ŞEKİLLER

Kireç taşının olduğu yerlerde  oluşur. Genç kireç taşları çabuk erir ve aşınır. Örneğin Taşeli platosu çabuk erir ve aşınır. Bir yerde karstik şekillere fazla rastlanıyorsa oranın suyu mağara ve düdenlerden akıyordur. İlk karstik şekiller labyalarla başlar.

1-LABYA: karstik kayaçlar üzerindeki girintili ve çıkıntılı yerlere denir.

2-POLYE:Labyaların aşınarak erimesi olayına denir.bunlar erirken traverten haline dönüşür.

Polyenin olduğu yerler dümdüzdür. Kireçtaşlarının olduğu yerlerde ise mağaralar yaygındır.

Karstik mağaralar içten ve dıştan erir. Eğer bunlar çukur şeklindeyse; “uvala’lar” oluşur.

Not: uvalalar küçük polyeler daha büyüktür.

OBRUK:Genellikle genç kireçtaşlarından oluşur. Sert kireçtaşlarının üzerinde su vardır. Sondaj vb.yöntemlerle suyun çekilmesi tprağı çökertir. Bu da obruk’ları  oluşturur.

HİDROSTATİK DENGE: suyun meydana getirdiği basınç tatlı ve tuzlu su kaynaklarını birbirine karıştırır. Bu olaya hidrostatik denge denir.

                          KIYI TİPLERİ

ENİNE KIYILAR:

Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde oluşur. Örneğin ege bölgesi.

*girinti- çıkıntı fazladır.

* sahanlığı geniştir.

*ulaşım kolaydır.

* hinterlandı geniştir.

*deniz iç kesimlere doğru uzanır.

Not:bütün graben sahaları enine kıyıları oluşturur.

RİA TİPİ KIYILAR:

Vadilerin içine su dolmasıyla oluşur. Örneğin: Çanakkale boğazı ve İstanbul boğazı…

HAİLÇLİ KIYILAR:

Gel git olayının fazla olduğu yerlerde oluşur. Bizde gelgit olayı çok olmadığı için haliç de bulunmaz.

FİYORTLU KIYILAR:

Buzul aşındırması sonucu oluşur. iskandinav ülkelerinde fazladır.

SKAYER TİPİ KIYILAR:

Fiyortların önünde ada varsa oluşur. burada uçurumlar fazladır.

BOYUNA KIYILAR:

Dağlar kıyıya pareleldir. Örneğin Karadeniz ve Akdeniz.

DALMAÇYA:

Dağların önünde ada varsa oluşur.(Akdeniz kaş- Fethiye gibi). Hırvatistan, İtalya vs. de de görülür.

LİMANLI KIYILAR:

Geniş tabanlı vadilerin veya koy ve körfezlerin  deniz suları altında kalmasıyla oluşur. Büyük çekmece ve Küçük çekmece bunlara örnektir.

RESİF KIYILAR:

AVUSTURYA NIN doğusunda fazladır.buralada yerleşim yeri azdır.

Deltalarda kıyı kordonları oluşur.

LAGÜN:Kıyı set gölleri . kıyı limanın önünü kapatır. Örneğin Fethiye ölüdeniz gibi…

coğrafya dersi 3

AY   VE  GÜNEŞ TUTULMASI

1-AY  TUTULMASI:            yağış yoktur dolayısıyla  hayat da yoktur.Ay doğudan batıya doğru döner.Yörüngesi üzerindeki bir dönüşünü 29 gün, 12 saat  44 dk. da tamamlar.Bu süreye kamer ayı denir.Ay her gün 50 dk. geç doğar.Ayın bütününün ya da  bir kısmının karanlıkta kalmasıdır.Ay-yer  ve güneşin yörüngeleri  üzerindeki hareketleri sırasında aynı hizaya gelirse yer güneşten gelen ışınları  bir süre engeller.Başka bir ifadeyle yer güneş ve ayın arasına giriyor.

2-GÜNEŞ TUTULMASI:

Ay tarafından kısa süreli güneşin gölgelemesi ve güneş ışınlarının dünyanın bir bölümüne ulaşamayışına denir.Gökyüzü kararır.Hatta yıldızlar bile görülebilir.Tam tutulma bile en fazla 8 dakika sürer.

                       JEOMORFOLOJİ(YERYÜZÜ ŞEKİLLLERİ)

Karalar üzerinde ve denizlerin altındaki yeryüzü görünümleri ile bunları meydana getiren şekilleri sınıflandıran bir bilimdir.yeryüzünün günümüze kadar oluşumunda ;

İç epirojenez, orojenez,volkanima,ve dış kuvvetlerin etkisiyle ; iklim, akarsu,rüzgar vs. etkili olmuştur.

Yer şekillerinin oluşumu ve etmenler:

Litosfer:taş küre

Atmosfer:hava küre

Hidrosfer:su küresi

Biyosfer: canlılar küresi olarak adlandırılır.

Evrenin ilk ve en büyük elementi hidrojendir.Güneş sisteminin %99.8 ini hidrojen oluşturur.güneşin 2 büyük faydası:

1-iklim olayları için enerji verir.

2-fotosentez yapar.

Güneş tutulması yaklaşık 33 yılda bir meydana gelir.

DÜNYA

Yaklaşık 3.8 milyar yıl yaşı vardır.kambriyen döneminde 2. Patlama (canlı patlaması) meydana gelir.ilk olarak ise tek hücreliler meydana gelir.dünyanın oksijen oranı %21 dir.daha sonra 3. Bir patlama meydana gelir.bu patlama ot patlaması olarak da bilinir.

Levhalar:

Levhalar birbirinden ayrılır 2 levha birbirine çarpar ve dağlar oluşur. Sıradağların hepsi bu şekilde oluşmuştur.

Epirojenez:

Yükselme ve alçalma meydana gelir. Alçalmalar mantoya doğru olursa süpsidans oluşur.suyun altında bozulan kayaçlara ultra bazalt kayaç denir.kayaçların oluşturduğu karışık yapıya ise melanj denir. Japonya ve endenozya sürekli deprem kuşağı içinde yer alır.bu deprem oluşma esnasında yaşlı kayanın üste çıkmasına arazi terselmesi denir.

coğrafya dersi 2(gezegenler)

GALAKSİ
 gökadalar 3 şekildedir :
1-elips
2sarmal
3-düzensiz
  eğer bir galakside tozlar varsa bir müddet sonra yıldız oluşur.sırasıyla güneşe en yakın gezegenler şunlardır:
1-merkür                2- venüs          3- dünya
4- mars                   5-jüpiter          6- satürn
7-uranüs                 8-neptün          9- plüton

     1-JÜPİTER:en büyük gezegendir.merkezindeki fırtına kuşağı içine 4 tane dünyayı alabilecek boyuttadır.kendisi gaz ama uyduları katıdır.güneşin çevresini 12 yılda döner.
     2-MERKÜR:güneşe en yakın gezegendir.88 günü bizim 365 günümüze eştir.güneş bütün bir sistemi eritmiştir.sadece akşam ve sabah saatlerinde tam olarak görülür.haberci anlamına gelir.en büyük uçurumlar buradadır.
    3-VENÜS:güneşe ters yönde dönen tek gezegendir.480 santigrat derece sıcaklık vardır.sera gazı etkisi oluşturur.burada çinko yoktur çünkü plsaydı erirdi.1 venüs günü 1 venüs yılından daha uzaktır.
   4-MARS:çok uzun kanyon vadiler vardır.nedeni burada daha önce suyun bulunmuş olmasıdır.aydan sonra inilen ilk yerdir.jüpiter ve mars arasında büyük bir göktaşı (pulsar) vardır.
    5-SATÜRN:halkası vardır. hidrojen ve helyum vardır.2. büyük gezegendir.titandan çıkan olaylar satürnün halkasını oluşturur.

coğrafya dersi 1 (uzay)

UZAY Uzay, Dünya'nın atmosferi dışında evrenin geri kalan kısmına verilen isimdir.yaklaşık 13 milyon 800 bin yıl nce büyük bir patlama meydana gelir.Nasa 300.000 km \s  ışık hızı en yakın galaksisi andromedadır.2 bin 500 km\s uzaklıktadır.bing bang teorisinde dünyanın fotoğrafı kozmik dalgalar sayesinde çekilir.
   eğer bir galakside tozlar varsa bir müddet sonra yıldız oluşur.bize en yaakın galaksi andromedadır. bize 2 bucuk milyon yıl ışık hızı uzaklığındadır.uzayda kırmızı rengi bize gezegenlerin daha uzakta olduğunu gösterir.mavi rengi ise hem genç hem de en yakın yıldızı gösterir.patlama ilk meydana geldiği anda ilk 3 dk çok önemlidir.çünkü sıcaklık 5- 10 milyar santigrat derecedir.3. dk dan sonra sıcaklık 1 milyar santigrat dereceye kadar düşer.sırasına göre hidrojen , helyum ve lityum oluşur.yıldızların ve galaksilerin birbirlerine çarpma anına kuasar denir.biz spiral galaksi içerisindeyiz.yıldızlar ise ışık saçan kısımdadır.birbirine  çarpma esnasında ya başka galaksinin haki,miyetine girer ya da o galaksinin karanlık kısmına hapsolur.sonra tekrar yıldız haline gelir.