sıcaklığı etkileyen faktörler(ders 8)

SICAKLIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

·       Mevsimlik hareketler

·       Dünyanın kendi etrafında dönüşü

·       Kontineta:  karasal

·       Martim: denizel

Denizel hava kütlelerinin %90 ı yağış getirir. Sibirya yüksek basıncı ise kuru ayaz yapar. Bizdeki karasal iklime denktir.

TÜRKİYE’ Yİ ETKİLEYEN YEREL RÜZGÂRLAR

Soğuk rüzgârlar

·       Karayel

·       Yıldız

·       Poyraz

Sıcak rüzgârlar

·       Lodos

·       Kıble

·       Samyeli

ATMOSFERİN KATMANLARI

	UZAY
	EGZOSFER
	İYONESFER
	ŞEMOSFER
	STRATOSFER
	TROPOSFER

               45 KM

        OZON TABAKASI

                19 KM

klimatoloji(ders 7)

KLİMATOLOJİ

Havanın iklim elemanlarının bir yıl boyunca gösterdiği değişiklikler o yerin iklimi diye adlandırılır. İklim 33 yılda bir değişir.

                                         Metoroloji

         1- sinoptik              2-klimatolojik      3- fenolojik

                          Olarak 3 şekilde gözlem yapılır.

              HAVA DURUMU VE İKLİM

Hava durumu:

1 günlük olaydır. Örneğin kar yağışı  meteorolojik bir olay iken havanın bir gün yağışlı oluşu hava durumudur.

İklim:

Uzun süreli hava koşullardır .33 yılda bir değişir. Klimatoloji.

 İKLİMİN ETKİLERİ

1-İnsan üzerindeki etkileri

2-ekonomik hayat üzerindeki etkileri

3-doğal çevre üzerindeki etkileri

biriktirme şekilleri(ders 6)

BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ

1-kumullar:

Kumların üst üste birikmesiyle oluşur. Örnek büyük sahra çölü.

2-seyfler:

Birbirlerine paralel uzanan sırtlardır.

3-ripple- marklar:

Rüzgârların esiş yönüne dik küçük yer şekilleridir.

4-lünetler:

Hilâle benzeyen rüzgâr biriktirme şekilleridir. Ardalanmayla meydana gelir.

BUZUL TİPLERİ

1-SİRK BUZULLARI

Kenarları sarp çukurlarda biriken karların değişikliğe uğramaları sonucu oluşur. Dil kısımları yoktur.

2-VADİ BUZULLARI

Akarsular gibi bir vadi içinde gelişen buzullardır.

3-DORUK (ZİRVE) BUZULLARI

Doruk kısımları külah şeklinde kaplayan buzullardır. Örnek b. Ağrı dağı.

AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ

·        HÖRGÜÇ KAYALAR

·        BUZUL VADİLERİ

·        FİYORDLAR

·        SİRKLER

BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ

·        MORENLER

·        DRUMLİNLER

·        KETTLE

kurak ve yarı kurak bölgeler topoğrafyası(ders 5)

KURAK VE YARI KURAK BÖLGELER TOPOĞRAFYASI

Yıllık yağış miktarı200 mm den az ise kurak, 200-400 mm ise yarı kurak bölge olur. Her ikisi de suptropikal kuşakta fazladır. Bunun dışında ise kuzey Afrika, Arabistan, orta Asya, vs. gibidir. 

  KURAK VE YARI KURAK BÖLGELERİN OLUŞMASININ SEBEBİ:

1-sürekli olarak yüksek basın çaltında kalış.

2-bağıl nem düşüktür.

3-deniz ve okyanus etkisinden uzaktır.

4-etrafının yüksek dağlarla çevrili oluşu.

5-soğuk su akıntıları

AŞINIM ŞEKİLLERİ

Daha çok rüzgâr aşındırması mevcuttur.

Korrazyon: rüzgâr aşındırması

Deflâsyon: rüzgâr savurması

1-YARDANGLAR:

·       Killi kumlu yüzeylerde bulunurlar.

·       Rüzgâr aşındırması etkilidir.

·       Az da olsa sel suları etkilidir.

·       “u” şeklinde profiller üzerinde yükselir.

2-TANIK KAYALAR:

Sert blokların üstte kolay aşınan blokların ise alt kısımda bulunmasıyla oluşur. Oluşumunda:

Rüzgâr aşındırması + fiziksel aşınma +akarsu aşındırması etkilidir.

3-HAMADA VE REGLER:

Üzeri taş ve kayalıklarla kaplı çöl alanına hamada, yüzey kısımları deflasyona uğramış kesitler de regler denir.

4-BADLANS:

Kumlu killi yüzeylerde eğimin fazla oluşu akarsu tarafından aşınıp kesitler oluşturur.

5-PLAYALAR:

Etrafı yüksek dağlarla çevrili kapalı havzalara denir. Eski göl tabanlarının olduğu yerlerde oluşur. Örnek tuz gölü ve Acıgöl

6-PEDİMENTLER:

Playa ve yüksek çevrenin arasında kalan yerdir. Eğimleri azdır.

7-İNSELBERG:

Aşınım yerleri üzerinde dik eğimlerde yükselen yerlerdir.

karstik şekiller ve kıyı tipleri(ders 4)

 KARSTİK ŞEKİLLER

Kireç taşının olduğu yerlerde  oluşur. Genç kireç taşları çabuk erir ve aşınır. Örneğin Taşeli platosu çabuk erir ve aşınır. Bir yerde karstik şekillere fazla rastlanıyorsa oranın suyu mağara ve düdenlerden akıyordur. İlk karstik şekiller labyalarla başlar.

1-LABYA: karstik kayaçlar üzerindeki girintili ve çıkıntılı yerlere denir.

2-POLYE:Labyaların aşınarak erimesi olayına denir.bunlar erirken traverten haline dönüşür.

Polyenin olduğu yerler dümdüzdür. Kireçtaşlarının olduğu yerlerde ise mağaralar yaygındır.

Karstik mağaralar içten ve dıştan erir. Eğer bunlar çukur şeklindeyse; “uvala’lar” oluşur.

Not: uvalalar küçük polyeler daha büyüktür.

OBRUK:Genellikle genç kireçtaşlarından oluşur. Sert kireçtaşlarının üzerinde su vardır. Sondaj vb.yöntemlerle suyun çekilmesi tprağı çökertir. Bu da obruk’ları  oluşturur.

HİDROSTATİK DENGE: suyun meydana getirdiği basınç tatlı ve tuzlu su kaynaklarını birbirine karıştırır. Bu olaya hidrostatik denge denir.

                          KIYI TİPLERİ

ENİNE KIYILAR:

Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde oluşur. Örneğin ege bölgesi.

*girinti- çıkıntı fazladır.

* sahanlığı geniştir.

*ulaşım kolaydır.

* hinterlandı geniştir.

*deniz iç kesimlere doğru uzanır.

Not:bütün graben sahaları enine kıyıları oluşturur.

RİA TİPİ KIYILAR:

Vadilerin içine su dolmasıyla oluşur. Örneğin: Çanakkale boğazı ve İstanbul boğazı…

HAİLÇLİ KIYILAR:

Gel git olayının fazla olduğu yerlerde oluşur. Bizde gelgit olayı çok olmadığı için haliç de bulunmaz.

FİYORTLU KIYILAR:

Buzul aşındırması sonucu oluşur. iskandinav ülkelerinde fazladır.

SKAYER TİPİ KIYILAR:

Fiyortların önünde ada varsa oluşur. burada uçurumlar fazladır.

BOYUNA KIYILAR:

Dağlar kıyıya pareleldir. Örneğin Karadeniz ve Akdeniz.

DALMAÇYA:

Dağların önünde ada varsa oluşur.(Akdeniz kaş- Fethiye gibi). Hırvatistan, İtalya vs. de de görülür.

LİMANLI KIYILAR:

Geniş tabanlı vadilerin veya koy ve körfezlerin  deniz suları altında kalmasıyla oluşur. Büyük çekmece ve Küçük çekmece bunlara örnektir.

RESİF KIYILAR:

AVUSTURYA NIN doğusunda fazladır.buralada yerleşim yeri azdır.

Deltalarda kıyı kordonları oluşur.

LAGÜN:Kıyı set gölleri . kıyı limanın önünü kapatır. Örneğin Fethiye ölüdeniz gibi…

coğrafya dersi 3

AY   VE  GÜNEŞ TUTULMASI

1-AY  TUTULMASI:            yağış yoktur dolayısıyla  hayat da yoktur.Ay doğudan batıya doğru döner.Yörüngesi üzerindeki bir dönüşünü 29 gün, 12 saat  44 dk. da tamamlar.Bu süreye kamer ayı denir.Ay her gün 50 dk. geç doğar.Ayın bütününün ya da  bir kısmının karanlıkta kalmasıdır.Ay-yer  ve güneşin yörüngeleri  üzerindeki hareketleri sırasında aynı hizaya gelirse yer güneşten gelen ışınları  bir süre engeller.Başka bir ifadeyle yer güneş ve ayın arasına giriyor.

2-GÜNEŞ TUTULMASI:

Ay tarafından kısa süreli güneşin gölgelemesi ve güneş ışınlarının dünyanın bir bölümüne ulaşamayışına denir.Gökyüzü kararır.Hatta yıldızlar bile görülebilir.Tam tutulma bile en fazla 8 dakika sürer.

                       JEOMORFOLOJİ(YERYÜZÜ ŞEKİLLLERİ)

Karalar üzerinde ve denizlerin altındaki yeryüzü görünümleri ile bunları meydana getiren şekilleri sınıflandıran bir bilimdir.yeryüzünün günümüze kadar oluşumunda ;

İç epirojenez, orojenez,volkanima,ve dış kuvvetlerin etkisiyle ; iklim, akarsu,rüzgar vs. etkili olmuştur.

Yer şekillerinin oluşumu ve etmenler:

Litosfer:taş küre

Atmosfer:hava küre

Hidrosfer:su küresi

Biyosfer: canlılar küresi olarak adlandırılır.

Evrenin ilk ve en büyük elementi hidrojendir.Güneş sisteminin %99.8 ini hidrojen oluşturur.güneşin 2 büyük faydası:

1-iklim olayları için enerji verir.

2-fotosentez yapar.

Güneş tutulması yaklaşık 33 yılda bir meydana gelir.

DÜNYA

Yaklaşık 3.8 milyar yıl yaşı vardır.kambriyen döneminde 2. Patlama (canlı patlaması) meydana gelir.ilk olarak ise tek hücreliler meydana gelir.dünyanın oksijen oranı %21 dir.daha sonra 3. Bir patlama meydana gelir.bu patlama ot patlaması olarak da bilinir.

Levhalar:

Levhalar birbirinden ayrılır 2 levha birbirine çarpar ve dağlar oluşur. Sıradağların hepsi bu şekilde oluşmuştur.

Epirojenez:

Yükselme ve alçalma meydana gelir. Alçalmalar mantoya doğru olursa süpsidans oluşur.suyun altında bozulan kayaçlara ultra bazalt kayaç denir.kayaçların oluşturduğu karışık yapıya ise melanj denir. Japonya ve endenozya sürekli deprem kuşağı içinde yer alır.bu deprem oluşma esnasında yaşlı kayanın üste çıkmasına arazi terselmesi denir.

coğrafya dersi 2(gezegenler)

GALAKSİ
 gökadalar 3 şekildedir :
1-elips
2sarmal
3-düzensiz
  eğer bir galakside tozlar varsa bir müddet sonra yıldız oluşur.sırasıyla güneşe en yakın gezegenler şunlardır:
1-merkür                2- venüs          3- dünya
4- mars                   5-jüpiter          6- satürn
7-uranüs                 8-neptün          9- plüton

     1-JÜPİTER:en büyük gezegendir.merkezindeki fırtına kuşağı içine 4 tane dünyayı alabilecek boyuttadır.kendisi gaz ama uyduları katıdır.güneşin çevresini 12 yılda döner.
     2-MERKÜR:güneşe en yakın gezegendir.88 günü bizim 365 günümüze eştir.güneş bütün bir sistemi eritmiştir.sadece akşam ve sabah saatlerinde tam olarak görülür.haberci anlamına gelir.en büyük uçurumlar buradadır.
    3-VENÜS:güneşe ters yönde dönen tek gezegendir.480 santigrat derece sıcaklık vardır.sera gazı etkisi oluşturur.burada çinko yoktur çünkü plsaydı erirdi.1 venüs günü 1 venüs yılından daha uzaktır.
   4-MARS:çok uzun kanyon vadiler vardır.nedeni burada daha önce suyun bulunmuş olmasıdır.aydan sonra inilen ilk yerdir.jüpiter ve mars arasında büyük bir göktaşı (pulsar) vardır.
    5-SATÜRN:halkası vardır. hidrojen ve helyum vardır.2. büyük gezegendir.titandan çıkan olaylar satürnün halkasını oluşturur.

coğrafya dersi 1 (uzay)

UZAY Uzay, Dünya'nın atmosferi dışında evrenin geri kalan kısmına verilen isimdir.yaklaşık 13 milyon 800 bin yıl nce büyük bir patlama meydana gelir.Nasa 300.000 km \s  ışık hızı en yakın galaksisi andromedadır.2 bin 500 km\s uzaklıktadır.bing bang teorisinde dünyanın fotoğrafı kozmik dalgalar sayesinde çekilir.
   eğer bir galakside tozlar varsa bir müddet sonra yıldız oluşur.bize en yaakın galaksi andromedadır. bize 2 bucuk milyon yıl ışık hızı uzaklığındadır.uzayda kırmızı rengi bize gezegenlerin daha uzakta olduğunu gösterir.mavi rengi ise hem genç hem de en yakın yıldızı gösterir.patlama ilk meydana geldiği anda ilk 3 dk çok önemlidir.çünkü sıcaklık 5- 10 milyar santigrat derecedir.3. dk dan sonra sıcaklık 1 milyar santigrat dereceye kadar düşer.sırasına göre hidrojen , helyum ve lityum oluşur.yıldızların ve galaksilerin birbirlerine çarpma anına kuasar denir.biz spiral galaksi içerisindeyiz.yıldızlar ise ışık saçan kısımdadır.birbirine  çarpma esnasında ya başka galaksinin haki,miyetine girer ya da o galaksinin karanlık kısmına hapsolur.sonra tekrar yıldız haline gelir.